German Paper Money » Pierwsze polskie banknoty

W czerwcu 1794 roku ukazały się pierwsze polskie banknoty, a właściwie - bilety skarbowe. Różnica w nazwie wynika stąd, że za tym pieniądzem papierowym nie stał żaden bank, a skarb państwa.

Przykładem banknotu z tego okresu może być 5zł polskich wydane 8 czerwca 1794 roku.

Banknot ten ozdobiony został symbolami wolności, co jest zrozumiałym motywem biorąc pod uwagę przeznaczenie tej waluty. Na samej górze widnieją: czapka frygijska, uzbrojenie sankiulotów, baszty murów więziennych, łańcuchy absolutyzmu a także gromy ludu i skrzydła wolności, które zostały zapożyczone z francuskiej symboliki rewolucyjnej. Lewą i prawą część banknotu zdobi wizerunek Orła i pogoni. Burzliwy okres, nastrój rewolucyjny i chęć walki są wyraźnie widoczne na przedstawionym banknocie.

Widniejąca na banknocie uchwała głosi: „Na Pięć Złotych polskich/: rachuiąc z iedney|Grzywny Kolońskiej Złłch polch 841\2 Monety|Srebrnej:/ które Skarb Narodowy każdemu Uka=|zicielowi ninieyszego Biletu z funduszow|na umożenie Biletow Skarbowych prze=|znaczonych y na ogólnych Dobrach Na=|rodowych hypotekowanych zapłaci oraz|we wszelkich dochodach Publicznych we=|dług powyższy Uchwały Rady Naywyż=|szey Narodowey przyimować będzie.”

Projektantami tego banknotu są Jędrzej Kapostas (1757 – 1796), który stworzył projekt ogólny, a także Karoll M. Groll odpowiedzialny za projekt symboli wolności oraz nadzór nad wykonaniem matryc miedziorytniczych przez rytowników oficyny. Wszystkie banknoty z tej serii produkowane były w fabryce Jana Abrahama Willinga w Warszawie. Tworzenie tej waluty nie należało do prostych. Już wówczas dbano o odpowiednie i możliwie najlepsze pod względem możliwości technicznych zabezpieczenia. Wydając bilety odcinano je ręcznie od grzbietu zszywki mniej więcej w połowie ozdobnego napisu BILET SKARBOWY. Odcięcia od grzbietu zszywki nie są na wszystkich egzemplarzach jednakowe, stąd też długość poszczególnych banknotów była różna. Wysokość biletów 5, 10, 25 i 50zł razem z główką wynosiła 240mm, a 100, 500 i 1000zł wynosiła 235mm. Bilety także rozcinano ręcznie, co również zróżnicowało ich wymiary w szerokościach. Dlatego wymiary biletów od 5 do 1000zł zostały uśrednione. Wśród zabezpieczeń mających chronić banknoty przed działaniami fałszerzy znajdują się znaki wodne. Tworzono je poprzez umieszczania na sicie czerpaka nitką lub drucikiem rysunek znaku wodnego (filigranu), który tworzył pewnego rodzaju zgrubienie. Znak wodny. Masa papierowa rozlana na sicie była w tym miejscu cieńsza od masy rozprowadzonej na pozostałej części sita. Ślad filigranu uwidaczniał się dzięki większej przejrzystości w danym miejscu arkusza.

Podobne pod względem jakości wykonania, ozdób i symboliki a także czasu produkcji są banknoty o nominałach: 10, 25, 50, 100, 500, 1000 złp.

[tekst ze strony e-numizmatyka.pl]

Dlaczego żaden bank nie żyrował tego pieniądza? Otóż w lutym 1793 zbankrutowało siedem wielkich warszawskich banków

Ostatecznie w lutym 1793 w Warszawie wybuchła panika finansowa. Wierzyciele masowo rzucili się do wycofywania swoich wkładów i lokat z banków, jednak wypłaty zawieszono. W efekcie 25 lutego 1793 upadłość ogłosił bank Teppera, a wkrótce po nim sześciu innych znaczących bankierów: Protazy Potocki, Szulc, Cabrit, Łyszkiewicz, Heyzler i Klug. Zadłużenie samego tylko Teppera sięgnęło 3,3 mln dukatów, czyli ok. 59,4 mln złotych polskich. Roszczenia wobec wszystkich bankierów szacowano na przeszło 250 milionów złotych

Kryzys ten został wywołany na skutek cofnięcia otwartych linii kredytowych dla banku Tepplera w Amsterdamie i Berlinie, które to banki nie chciały (a berliński wręcz nie mógł) finansować planowanej rewolucji w Polsce. Kościuszko postanowił więc wobec tego wypuścić pieniądz papierowy oparty na Skarbie Narodowym (który również był w tym czasie pusty).

Wszystkie zobowiązania wobec mieszkańców Rzeczypospolitej insurgenci regulowali właśnie takimi kwitkami, sami natomiast pozwalając na regulowanie zobowiązań wobec nich jedynie do 50% w pieniądzu papierowym.

Po upadku powstania żaden ze spadkobierców dawnej Rzeczypospolitej, czyli Rosja, Prusy czy Austria, nie miał zamiaru realizować nie swoich zobowiązań finansowych, przez co banknoty te już w drugim roku po wprowadzeniu do obiegu stały się jedynie makulaturą.

Idea

Odwiedź

Skontaktuj się

Pierwsze polskie banknoty